این روزها چیزی که بیشتر سرخط خبرهای مهم رسانه‌های کشور است، آزادی دها جنگجوی طالب از زندان های کشور، به دلیل نزدیک شدن به آغاز مذاکرات صلح بین الاافغانی و آزادی شماری از سربازان امنیتی از سوی گروه طالبان؛ این‌ها مقدمه‌ی است که ما را در یک قدمی آغاز مذاکرات صلح بین الافغانی قرارداده است.
به محض که زلمی خلیلزاد، نماینده امریکا در امور صلح افغانستان برای پیش برد مذاکرات صلح افغانستان از واشنگتن راهی قطر یا کابل می‌شود کمتر زمانی پیش آمده باشد که یک مقام ارشد پاکستانی به کابل سفر نکرده باشد و دیدارهای با مقامات بلند پایه دولت افغانستان نداشته باشد.
آنچه را که همیشه در کنفرانس های مهم بین مقامام های بلند دو طرف صورت می‌گیرد، یک امر معمول و عادی است که گفته می‌شود “دو کشور همجوار و برادر است”،”هر دو کشور از ناامنی‌ها رنج می برند”،”گروه طالبان باید پای میز مذاکره حاضر شوند و جنگ راه حل نیست” کمتر کنفرانس برگزار شده است که مقام های دو طرف به این جملات اتکا نکرده باشد ولی زیر پوست این سخنان لایه های نا مکشوف است که باید کاوید.
پاکستان به عنوان یک کشور”ناامن” متولد گردیده است و رویکرد ارتباط افغانستان و پاکستان در هفت دهه گذشته نسبت به هم دیگر رویکرد تجدید گرایانه و حریصانه و ماجراجویانه بوده است و پاکستان گرچه در سطح منطقه با این رویکرد بازی کرده است که می‌توان از بازی های این کشور در روابط پاکستان-هند- افغانستان، هند-امریکا به خوبی مشاهده کرد.
حرف مشهور جنرال ضیاالحق که گفته بود” جوشیدن آب جنگ وبحران در افغانستان باید به یک درجه نگهداری شود” از قاعده بازی تجدید گرایانه پاکستان است. سیاست که اسلام آباد از چهار دهه به این‌سو توانسته است آن را بگونه که می‌خواستند نگهدارند.
پاکستان کشوری است که با همسایه هایش داعیه‌ها و منازعات سرزمینی دارد، پاکستان با افغانستان روی خط دیورند مشکل دارد که با گذشت هر سال موضوع آن پیچیده تر می‌شود، اگر هر گام را که افغانستان به سوی ثبات سیاسی و صلح بر می دارد، در حقیقت قلمرو پاکستان از این بابت به خطر می افتد.
پاکستان با هند نیز منازعه مرزی دارد و هند هراسی می‌تواند دلیل باشد که پاکستان نگران است از کانال افغانستان و داعیه‌های پشتون‌خواهی سرحدی، ضربه نهایی را متحمل شود و این باعث گردیده است حاکمیت تئوری توطئه بر ذهنیت اردوی پاکستان نسبت به نیات هند در باره پاکستان در افغانستان باشد. این موارد عامل مهمی است که این کشور به سیاست تجدید گرایانه روی آورده است.
گرچه زمامداران افغانستان از معاهده گندمک در دوران یعقوب خان (۱۸۷۹) و معاهده دیورند توسط عبدالرحمان خان (۱۸۸۰) تن به یک قرارداد داده است که ماهیت این بازی در حقیقت “حاصل جمع منفی” است و قسمت از خاک افغانستان به پاکستان واگذار گردیده است و این قرار داد سلسله وار از سوی هر زمامداری که در افغانستان به قدرت رسیده است به صورت صریح تایید گردیده است.
زمانیکه داودخان به قدرت رسید، هیزم بر تنور معاهده دیورند ریخت ولی این کار داودخان، باعث گردید که پاکستان مصمم شود تا نگذارند غده بنام خط دیورند موجودیت “چیستی و کیستی” پاکستان را به خطر بیندازد.
رویکرد تجدید گرایانه افغانستان در قبال پاکستان به نحوی عقلانیت قبیله‌ای دارد که به حرص و رویکرد تجدید گرایی مداوم انتحاری در قبال پاکستان منجر شده است، یعنی افغانستان توان و ظرفیت باز پس گیری سرزمین های ماورایی دیورند را در توان ندارد و نه هم اسناد مهم حقوقی کافی در اختیار دارد تا از حق خود دفاع کنند و نه هم جامعه جهانی از این خواست افغانستان حمایت می کنند.
از سوی دیگر مردم آن سوی خط دیورند مشتاق پیوستن به افغانستان نمی‌باشند. در طول سال‌های گذشته بارها شاهد تظاهرات شهروندان پاکستان در نوار مرزی بودیم که علیه افغانستان شعار دادند.
حکومت پسا گروه طالبانی رویکرد مشخص سیاست خارجی در قبال پاکستان نداشته و این گروه بیشتر از سوی سازمان استخبارات پاکستان مورد استفاده قرار گرفته است. حالا که تنور آغاز گفتگوهای صلح میان حکومت افغانستان و گروه طالبان گرم است نیز این گروه هیچ استراتژی در برابر این همسایه افغانستان ندارد.
حامدکرزی، رییس جمهور پیشین نیز علاقه مفرط به دوستی با پاکستان داشت. اصطلاحات برادر به هم چسپیده را بارها به زبان آورد و گاهی حتا نمی‌توانست احساسات اش را در قبال پاکستان کنترول کند. باری در مصاحبه با شبکه تلویزیونی “جیو” پاکستان بیان کرده بود که اگر امریکا با پاکستان بجنگد، مردم افغانستان در کنار پاکستان خواهد ایستاد. او هند شریک بزرگ استراتژیک کشور را متهم به دنبال نیات دیگر کرده بود.
کرزی در تمام دوره زمامداری اش ۲۱ بار به پاکستان رفت و از هر شریک استراتیژیک پاکستان خواست تا در ایجاد دوستی با افغانستان و پاکستان از هر کانال ممکن است وارد شود ولی سیاست پاکستان در قبال افغانستان مثل گذشته بود و هیچ تغییری در استراتژی این کشور در قبال افغانستان نیامد.
رییس جمهورغنی در دور اول زمامداری اش تلاش کرد تا رویکرد پاکستان را در قبال افغانستان تغییر دهد، رییس جمهور تلاش کرد تا رابطه‌ای امنیت محور را جاگزین اقتصاد محور کند، پروژه تجارت نا مشروع قاچاق مواد مخدر و تروریزم جاگزین تجارت مشروع (کاسا۱۰۰۰ و تاپی گردد) ولی پاکستان مثل همیشه مصمم به ادامه سیاست های قبلی است.
پاکستان به صورت تلویحی دو خواست عمده در قبال عدم مداخله در سیاست های افغانستان دارد به رسمیت شناختن خط دیورند به عنوان خط مرزی بین المللی و کاهش رابطه دیپلماتیک با هند تا کانال هند هراسی این کشور از مجرا افغانستان ببندد.
پاکستان بازیگر مهم در صلح و جنگ افغانستان است، چی در زمان جنگ سرد که افغانستان محل تلاقی قدرت های بزرگ شوروی و امریکا بود و مجاهدین از کانال پاکستان وارد جنگ می‌شد.
مدیریت تمامی جنگ‌های را که مجاهدین به کمک امریکا علیه شوروی می جنگید از سوی پاکستان مدیریت می‌شد حتا در آموزش ابزارهای جدید جنگی که در جریان جنگ سرد برای نیروهای مجاهدین آموزش داده می‌شد باید پاکستان مدیریت می‌کرد و چی در زمان که افغانستان دوران سیاه گروه طالبان را پشت سر می‌گذاشت در عرصه سیاست خارجی باید پاکستان حدود و ثغوور روابط افغانستان را مشخص می کرد.
در چنین شرایط نقش پاکستان در صلح بین افغانی پر رنگ است. این کشور به هیج وجه بی طرف و از منظر کشور همسایه خوب و متعهد به حسن همجواری به مسایل افغانستان نمی‌نگرد. همواره انگشت اتهام جامعه جهانی به طرف پاکستان بوده است، تروریست های که در مقابل نیروهای خارجی و نیروهای داخلی افغان می‌جنگند اکثرا در مدارس دینی پاکستان درس خوانده اند و گروهای تندرو مذهبی در خاک پاکستان رشد و نمو می‌کنند. پاکستان از این گروه به عنوان هرم فشار در مقابل دولت افغانستان و باج خواهی از هم پیمانان دولت افغانستان استفاده می‌کند.
حتا در صورت موثر پنداشتن مذاکرات صلح بین الافغانی تا زمانیکه پاکستان به این باور نرسد که افغانستان و پاکستان در یک وابستگی متقابل اقتصاد محور بیشتر از همسایه امنیت محور به هم وابسته است، امنیت سرتاسری در افغانستان کیمیا خواهد بود و جنگ ادامه خواهد داشت.
- نویسنده : مسیح اسلام خیل
- منبع خبر : هفته نامه سفیر
Saturday, 27 April , 2024