دسترسی ها

نوآوری در فناوری اطلاعات (Innovative IT) در جوامع بسته و سنتی اغلب با دین در تناقض قرار میگیرد، به ویژه هنگامی که دین در یک جامعه به شدت سنتی مثل افغانستان فعلی در محافظه کارانه ترین عملکرد خود قرار داشته باشد. در حالیکه سیاست‌های بین‌المللی همواره برای ترویج فناوری اطلاعات، جهانی‌سازی، و بومی‌سازی استانداردها و برنامه‌های کاربردی اینترنت و فضای مجازی تلاش می‌کنند، اما جوامع مذهبی محلی، به‌ویژه بنیادگرایان اسلامی مانند طالبان، آنها را تهدیدی برای فرهنگ‌ها و شیوه‌های محلی خود می دانند، و به شدت در برابر چنین سیاست‌هایی مقاومت می‌کنند.

بنیادگرایی دینی، مجموعه یی از ارزش‌های مطلق و ایمان عملی به خداوند است که مستحکم و متکی بر متون مقدس شرعی بوده و اساساً رویکردی فوق محافظه کارانه به متون دینی از طریق تلاش برای اجتناب از سازش های عمل گرایانه با مدرنیته است. در فرهنگ عامه اما، اصطلاح بنیادگرایی مذهبی اغلب به افراط گرایی سیاسی، خشونت و تروریسم اشاره می کند.

 جوامع بنیادگرای مذهبی به فناوری و به ویژه فضای مجازی بدگمان هستند، زیرا آن را تهدیدی برای حفظ فرهنگی جامعه خود می‌دانند. در حالیکه، فضای مجازی برعکس به عنوان بازتابی از عقلانیت معاصر و مدرنیته علمی تلقی می شود. برای بسیاری از منتقدان بنیادگرایی، و کارشناسان تکنالوژی معلوماتی، استفاده از تکنالوژی و فضای مجازی نمادی از آزادی فردی، فراگیری، تحرک اجتماعی، برابری طلبی و حتی فضای آزاد تعاملات بی نهایت و چندوجهی بین افراد و گروه ها است.

پرسش اساسی اما این است که طالبان با چه رویکردی به نوآوری فناوری اطلاعات مینگرند؟

بنظر میرسد طالبان به عنوان نمونه یی از بنیادگرایان مذهبی مدرنیته و نوآوری فناوری اطلاعات  را یک مفهوم بدعت آمیز می دانند. چنانچه انعام الله سمنگانی، معاون سخنگوی اداره طالبان در توییترش نوشته که: «وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی موظف است تا گیم پابجی و اپلیکیشن تیک‌تاک را که سبب گمراهی نسل جوان می‌گردد، مسدود نماید. «

او همچنان افزوده است: «به همین ترتیب [وزارت مخابرات] از نشرات آن عده چینل‌‌های که مواد و برنامه‌های غیراخلاقی را نشر می‌‌نماید، حتیالامکان جلوگیری نماید. «

معاون سخنگوی اداره طالبان همچنین نوشته است که این فیصله توسط کابینه طالبان صورت گرفته است. از این دست فیصله های اخیر کابینه طالبان مبنی بر مسدود سازی بازی “پابجی” و شبکه اجتماعی “تیک تاک” مثال های عینی و نشان دهنده رویکرد مذهبی-افراطی این گروه در مقابل مدرنیته با هدف حفظ ارزش‌های دینی در برابر آنچه وسوسه‌های سکولار مدرنیته تلقی شود است.

  هراس از دست دادن کنترل بر جریان اطلاعات

طالبان بر فعالیت رسانه‌ها محدودیت‌های گسترده‌ای وضع کرده اند چنانچه کنت رات، مدیر اجرایی سازمان دیده‌بان حقوق بشر در توییتی نوشته که “مسئولان طالبان سانسور و خشونت گسترده‌ای علیه رسانه‌های افغانستان در مراکز ولسوالی‌ها و ولایات اعمال کرده‌اند.”

از آنجاییکه شبکه های اجتماعی به عنوان بخشی از نوآوری فناوری اطلاعات میتوانند رسانه های خوبی برای جریان سریع اطلاعات در جامعه باشند میتوانند باعث ایجاد هراس از دست دادن کنترل بر جریان اطلاعات در میان طالبان گردند. طالبان نیز برای مقابله با این ترس دست به اعمال محدودیت های مثل نظارت، سانسور و در نهایت مسدود سازی این فناوری ها میزنند.

یکی از نگرانی های عمده طالبان بعد از به قدرت رسیدن، دسترسی داشتن مردم به خصوص زنان به فناوری فضای مجازی و انترنت بوده. یافته های اخیر بعد از اعمال محدودیت های شدید بالای زنان از سوی طالبان،  نشان می دهد که زنان به خوبی میتوانند از اینترنت برای حق طلبی و بیان اختلافات با سلسله مراتب مردسالار در جامعه مذهبی بنیادگرای خود استفاده کنند. توانمندی زنان در هر عرصه به خصوص در عرصه دادخواهی، رهبران طالبان به عنوان نخبگان بنیادگرای مذهبی را از از دست دادن کنترل بر جریان اطلاعات در داخل مرزهای جامعه می هراساند. زیرا از نظر آنها اینترنت تهدیدی برای فرهنگ جامعه است و مشروعیت آنها را به چالش می کشد که  در نتیجه ممکن است واکنش های فناوری ستیزانه و زن ستیزانه را در جامعه افزایش دهند.

 دسترسی به آموزش فناوری معلوماتی

به قدرت رسیدن طالبان و عقاید فناوری ستیزانه و زن ستیزانه آنها دست علاقمندان این رشته مدرن به خصوص بانوان را از آموختن آن شدیدا کوتاه نمود. به عنوان نمونه، دانشکده کمپیوتر ساینس دانشگاه کابل که دوره لیسانس را در آن به پایان رسانده ام قبل از به قدرت رسیدن طالبان، روزنه امید هزاران جوان علاقمند فناوری معلوماتی اعم از دختر و پسر بود و اتفاقا در دوره تحصیلی ما، دختران به مراتب مستعد تر و فعال تر بودند. شور و علاقمندی برای یادگیری و خوشبینی نسبت به آینده ی روشن دیجیتالی را تقریبا می شد در چشم هر محصل این دانشکده دید. سیستم های مدیریتی وزارت ها و دیگر ادارات دولتی و خصوصی به صورت دیجیتلی و پیشرفته دیزاین شدند. دختران رباتیک افغانستان در مسابقه‌ی جهانی در واشنگتن به مدال نقره دست یافتند و صدها نوید دیگر دیجیتلی در راه بودند.

پیامد ها

تداوم اعمال محدودیت های بیشتر تدریجا منتج به از بین رفتن سیستم های دیجیتلی و کاهش میزان افراد مسلکی و تخنیکی در جامعه شده و سطح اعتبار بین المللی در این حوزه را نیز به شدت کاهش میدهد. چنانچه به اساس گزارش ویبسایت  publicadministration.un.org شاخص توسعه دولت الکترونیک  افغانستان رو به کاهش است. بدون تردید، فرار مغز ها و تقرر بیشتر افراد غیر مسلکی نظیر نجیب الله حقانی به ارگان های تخصصی و مسلکی مثل وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی، نتیجه ی دیگری است که میتوان از اعمال محدودیت های تحصیلی در حوزه فناوری اطلاعاتی گرفت.

طالبان که زمانی حتا گمان رسیدن به قدرت را هم نمیکردند، نیاز دارند دست از افراط گرایی دینی (فناوری ستیزی و زن ستیزی) که نتیجه جز آفریدن فاجعه های بیشتر ندارد، بردارند. درک این نیاز از سوی این گروه افراطی بنیادگرا بسیار بعید به نظر میرسد که در نتیجه احتمال بروز بیشتر ضعف و خلا در کادر مسلکی و ناتوانی مدیریتی بالا می رود.

• منبع خبر : سفیر نیوز