دسترسی ها

امروز یکصدمین سالگرد تاسیس روابط دیپلماتیک بین ترکیه و افغانستان است. افغانستان امروز در تاریخ ۱ مارچ ۱۹۲۱ میلادی با به امضاء رسانیدن پیمان اتفاق، حکومت انقره را به رسمیت شناخته است. من اصطلاح “حکومت انقره” را به کار می برم، زیرا ترکیه در سال ۱۹۲۳ تاسیس گردیده و در سالهال قبل از آن، تحت رهبری آتاترک بشکل امتحانی از جانب مجلس بزرگ مردم ترکیه رهبری گردیده، که ما آن را حکومت پارلمانی ویا حکومت انقره می نامیم.

به منظور تجلیل همه ساله از ۱ مارچ به عنوان روز دوستی ترک و افغان، هر دو وزارت امور خارجه در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۰ میلادی در استانبول توافقنامه را امضا کردند.

برای هر دو جانب یک وظیفه اخلاقی و تاریخی است، که ارزش و معنای واقعی این پیوند آزمایش شده را به نسل های جدید بیاموزند. با وجود که ما از صدمین سالگرد تاسیس روابط دیپلماتیک برخورداریم، این رابطه تنها با قرن گذشته محدود نیست. اولین ردپای ترکان به قرن دوم قبل از میلاد برمی گردد که ترکان ساکا (ایسکیت) دولت خود را در شمال افغانستان تأسیس کردند. به دنبال آن قبیله دیگری از ترکان به نام های افتالیت، امپراطوری خود را در قرن پنجم در منطقه تأسیس کردند، که دربر گیرنده مناطق بلخ، تخار، کابل، غزنی، زابل و قندهار امروزی می باشد. افغانستان در زمان غزنویان در قرن دهم، سلجوقیان در قرن یازدهم و خارزم شاهیان در قرن دوازدهم به یکی از سکونتگاه های مهم ترکها تبدیل شده است. به دنبال اشغال مغولیان در قرن سیزدهم، ترک ها در قرن ۱۶ و ۱۷، این بار در زمان بابر شاه، به اقامت در این جغرافیا ادامه داده اند.

تعامل بین ترکها و افغانها در قرن هجدهم همچنان ادامه داشت، که احمد شاه درانی با سلطان مصطفی سومین عثمانی تبادل نامه کرد و همچنین در اواخر قرن نوزدهم هنگامی که سلطان عبدالحمید عثمانی یک هیئت دیپلماتیک به افغانستان اعزام کرد. در اوایل قرن بیستم، حبیب الله خان با پیشنهاد محمود طرزی، مشاوران ترک را در همه عرصه زندگی، به افغانستان دعوت کرد. جای تعجب نیست که اولین شفاخانه دولتی در سال ۱۹۱۲ میلادی توسط برخی از این مشاوران تأسیس شد.

در اواخر دهه ۱۹۱۰ میلادی، محصلین افغان که در آناتولی تحصیل می کردند، به جنگ استقلال ترکیه پیوستند و به شهادت رسیدند. زنان افغان نیز با اهداء زیورات با ارزش شان بخاطر مبارزه استقلال ترکیه، در مشکلات مردم ترکیه همدرد شدند. در سال ۱۹۲۰ میلادی، جمال پاشا، یکی از تأثیرگذارترین رهبران امپراتوری عثمانی به کابل آمد و یک سال برای نوسازی اردوی افغانستان ماند. آتاتورک، حتی سخت درگیر جنگ استقلال ترکیه بود و در زمانی که خواهران و برادران افغان بیشتر از همه به کمک ما نیاز داشتند، از اعزام هیئت های متعددی به افغانستان متشکل از داکتران، افسران نظامی و معلمان دریغ نکرد.

جنگ های استقلال طلبانه در اواخر ۱۹۱۰ و اوایل ۱۹۲۰ میلادی، هردو ملت ترک و افغان را از نگاه قلبی و ذهنی باهم نزدیکتر ساخته است. آنها در همبستگی کامل اندوه و خوشی های مشابه را تجربه کردند. همانطوریکه غازی امان الله خان، در مراسمی که در ۱۰ اوکتوبر ۱۹۲۲ میلادی به مناسبت پیروزی جنگ استقلال ترکیه در کاخ دلکشا برگزار گردیده بود، خاطر نشان ساخت، “ترک ها و افغان ها برادر هستند. شادی ترک ها شادی ما است؛ غم و اندوه آنها غم و اندوه ماست.”

یکی از اولین قطعنامه هایی که توسط حکومت انقره به تصویب رسید، در رابطه به گشایش نمایندگی دیپلوماتیک در کابل بود. بر این اساس، یک افسر ترک افغانی الاصل، آقای عبدالرحمن صمدان، در سال ۱۹۲۰ میلادی به عنوان نماینده ترکیه در افغانستان توظیف شد. سفارت ترکیه اولین مأموریت دیپلوماتیک در کابل شد. ترکیه دومین کشوری بود که افغانستان را به رسمیت شناخت. همچنان افغانستان دومین کشوری بود که حکومت انقره را به رسمیت شناخت.

در ۱۰ جون ۱۹۲۱ میلادی، سفارت افغانستان در انقره افتتاح شد و آتاتورک خود پرچم افغانستان را به بالای قطب برافراشت. امان الله خان اولین رئیس دولت خارجی بود که در ماه می سال ۱۹۲۸ میلادی به ترکیه سفر کرد. ترکیه همچنین در این سفر اولین توافقنامه همکاری فنی خود را امضا کرد. همکاری نزدیک ترکیه با افغانستان تا آغاز جنگ جهانی دوم ادامه داشت. قسمت میانه مرز افغانستان و ایران توسط یک کمیسیون از ترکیه در سالهای ۱۹۳۴-۱۹۴۵ میلادی تظیم شده است. هنگامی که آتاتورک در سال ۱۹۳۸ میلادی درگذشت، افغانستان تنها کشوری بود که به طور رسمی عزای یک هفته را با پرچم های نیمه برافراشته اعلام کرد.

بعد از جنگ جهانی دوم، ترکیه نقش مهمی در افغانستان در ایجاد ساختارهای مدرن دولتی و نهادهای عامه در عرصه های اداری، نظامی، فرهنگی، آموزشی و صحت ایفا کرد. ترکیه تا دهه ۱۹۶۰ میلادی به اعزام معلمان، داکتران، افسران نظامی و کارشناسان در زمینه های مختلف ادامه داده است. سفر ظاهر شاه به ترکیه در تاریخ ۲۶ آگست- ۸ سپتامبر ۱۹۵۷ میلادی در آن زمانهای گرامی انجام شد. به عنوان نمایش مشخص حمایت، نخست وزیر ترکیه عدنان مندرس در تاریخ ۲۶-۳۰ جولای ۱۹۵۶ میلادی از کابل دیدار کرد و به دنبال آن یک سفر ۱۰ روزه رئیس جمهور جلال بایار در ۱۲ الی ۲۲ سپتامبر ۱۹۵۸ میلادی، شامل کابل، قندهار، هلمند، کندز و بغلان می باشد.

این همکاری نزدیک تا زمان اشغال شوروی در سال ۱۹۷۹ میلادی ادامه داشت. پس از سال ۱۹۸۹ میلادی، ترکیه از نزدیک درگیری را دنبال کرد و تلاش کرد تا از طریق سفارت خود که تا سال ۱۹۹۶ میلادی باز بود، به تلاش های صلح و ثبات کمک کند.

طی ۱۹ سال اخیر، ترکیه به آموزش افسران نظامی و پلیس افغانستان آغاز کرده، که تا اکنون ۵۰۶۱ نظامی و ۹۹۱۳ افسر پلیس را آموزش داده است. امروز، ترکیه بیشترین کمک های انکشافی را در طول تاریخ خود ارائه کرده، که عمدتا در عرصه های آموزش، زیرساختی و صحت می باشد. افغان ها بزرگترین متقاضی و دریافت کننده بورسیه های تحصیلی ترکیه هستند. در هشت ولایت ۲۱ مکتب و چهار مرکز آموزشی ترکیه با ۷۰۸۰ دانش آموز وجود دارد و ما قصد داریم تا مکاتب جدیدی را در ولایت های دیگر نیز افتتاح کنیم. به عنوان بخشی از تلاش های ما برای دستیابی به مناطق مختلف افغانستان، دومین سرقنسولگری خود را در ماه جون سال ۲۰۲۰ میلادی در هرات افتتاح کردیم و آماده سازی ها برای افتتاح قنسولگری سوم در قندهار در سال جاری ادامه دارد.

افغانستان از چهار دهه بدینسو رنج می برد. مدتهاست که زمان صلح گذشته است. پس از آغاز روند صلح افغانستان در ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۰ میلادی، اکنون یک فرصت تاریخی برای دستیابی به صلح وجود دارد. با وجود این همه، نباید فراموش کنیم که راه صلح طولانی و پر از چالش است. بنا بر این، هدف نهایی نباید هر آن صلحی باشد، بلکه یک صلح پایدار و دائمی باشد. بناً، هر یک از طرفین مسئولیت تاریخی دارند که این فرصت را از دست ندهند.

ترکیه همیشه طرفدار روند صلح به رهبری و مالکیت افغانستان بوده است. در این راستا، تا زمانی که به کمک ما نیاز باشد، آماده ایم تا از برادران افغان خود پشتیبانی کنیم تا در تلاش برای دستیابی به صلح پایدار مورد استقبال همه اقشار جامعه افغانستان و بازیگران منطقه ای و بین المللی مشارکت داشته باشیم.

• نویسنده : اوغوزخان ارطغرل سفیر کبیر جمهوری ترکیه
• منبع خبر : هفته‌نامه سفیر