ماه‌هاست که کرونا به یکی از رایج‌ترین واژه‌های زندگی‌مان بدل شده است. این ویروس بدقلق و سرکش گاهی ریه‌هایمان را نشانه می‌گیرد، گاهی به قلبمان حمله می‌کند و در مواردی هم کبد و کلیه‌ها را درگیر خودش می‌کند. از مشکلات و آسیب‌های جسمانی کرونا که بگذریم، عواقب مخرب آن بر روان و روح‌هایمان نادیده‌گرفتنی نیست. متأسفانه باید گفت یکی از آسیب‌پذیرترین گروه‌ها از این نظر زنان هستند.
این چیزی نیست که از روی حرف‌های کوچه و بازار بگوییم. تحقیقات نشان داده‌اند آثار منفی همه‌گیری ویروس کرونادر حال تهدید جدیِ سلامت روان زنان دنیاست. در این مقاله، از این آثار و روش‌های مقابله با آنها بیشتر خواهید خواند. مؤسسه مددکاری و غیرانتفاعی کِر (CARE) به‌تازگی پژوهشی انجام داده و دریافته است که اگرچه تقریبا تمام افراد جامعه تحت‌تأثیر کرونا درگیر اضطراب و نگرانی و خستگی عاطفی‌اند، بنا به آمارها، زنان ۳ برابر مردان آزرده شده‌اند. میزان مشکلات روانی برای زنان ۲۷ درصد و برای مردان ۱۰ درصد است.
در پژوهشی که گفته شد، جامعه آماری گسترده‌ای بررسی شد. ۱۰ هزار و ۴۰۰ مرد و زن از ۳۸ کشور مختلف در آن حضور داشتند. کشورهایی از آمریکای شمالی، آمریکای لاتین، آسیا و خاورمیانه در این پژوهش شرکت کردند. برای پی‌بردن به اثرات کرونا روی افراد، وضعیت عاطفی آنها و دلایل ریشه‌ای مشکلاتشان بررسی شده است. میلی جانوک (Emily Janoch)، رئیس بخش مدیریت دانش و آموزش مؤسسه کِر و مسئول انجام این پروژه تحقیقاتی می‌گوید: «ما داده‌های کیفی متعددی درباره اضطراب، استرس، نگرانی و ترس از آینده از زنان دریافت کردیم. با بررسی این داده‌ها به‌دنبال دلایل مشکلات بودیم.»
در پژوهشی که در بخش قبل گفته شد، ریشه‌های مشکلات به مسائل اقتصادی هم می‌رسد. یکی از عوامل پررنگ در ایجاد فشار و مشکلات روانی بر زنان تهدیدشدن موقعیت‌های شغلی‌شان است. شیوع ویروس کرونا به کسب‌وکارهای زیادی آسیب زده، اما در این میان وضعیت زنان در بازار کار را بیشتر تهدید می‌کند؛ برای مثال، در کشوری مانند آمریکا، از ماه فوریه تا مه، حدود ۱۱٫۵ میلیون زن شغل خود را از دست داده‌اند. این رقم برای مردان ۹ میلیون نفر است. زنان پیش از این ۶۶٫۶ درصد از نیروهای کاری آمریکا را تشکیل می‌داده‌اند. کم‌پرداخت‌ترین مشاغل آمریکا به زنان اختصاص دارد. حال با خانه‌نشین‌شدن زنان، همان مشاغلِ با پرداخت اندک نسبت به متوسط پرداختی‌های مردان هم به خطر افتاده است.
مسئولیت کارهای منزل نیز به‌شکل نامتوازنی در جوامع مختلف میان مردان و زنان تقسیم می‌شود؛ مثلا در آمریکا، ۵۵ درصد از زنان شاغل مسئول انجام کارهای خانه هم هستند. این رقم برای مردان ۱۸ درصد است. زنان دو برابر مردان با فرزندان خود زمان می‌گذرانند. با تعطیلی مدارس، مسئولیت رسیدگی و مدیریت آموزش فرزندان هم به گردن مادران افتاده است.
در آمریکای لاتین، با بسته‌شدن ۹۵درصدی مدارس، بار مسئولیت کنترل و مدیریت یادگیری فرزندان به دوش زنان افتاده است. این وضعیت در کشورهای در حال توسعه سخت‌تر هم هست. در کشور بنگلادش، زنان ۶ برابر مردان مشاغل خود را در اثر شیوع کرونا از دست داده‌اند.
در خاورمیانه و نقاط مختلف دنیا هم می‌توان شاهد وضعیت بد روانی زنان بود؛ برای مثال، در کشور لبنان، ۴۹ درصد از زنان در مقایسه با ۲۱ درصد مردان شغل خود را در طول شیوع ویروس کرونا از دست داده‌اند. در کشوری مانند فلسطین، زنانی که شغلشان را از دست نداده‌اند نیز در موقعیت‌های کاری پرخطر فعالیت می‌کنند؛ برای نمونه، ۴۴ درصد از آنها آموزگار، پرستار یا صاحبان مشاغلی‌اند که در معرض ابتلای به بیماری قرار دارند.
در چنین اوضاعی، برای دسترسی به خدمات سلامت روان، زنان با محدودیت‌هایی شدیدتر از مردان روبه‌رو هستند. فقط ۸ درصد از زنان می‌توانند به این خدمات دست پیدا کنند، اما این رقم برای مردان ۶۷ درصد است.
پس تمام شواهد و قرائن نشان می‌دهد زنان در این دوران در حال تجربه اوضاعی به‌شدت سختی‌اند. جوامع محدود و بسته، که افکار سنتی بر بخش‌های مختلفشان سایه انداخته است، زنان را در شرایط دشوار کنونی محدودتر هم می‌کند: در بسیاری از جوامع، مراجعه زنان به درمانگرانِ مرد تابو به شمار می‌رود. حتی اگر مراجعه زنان به پزشک و روان‌شناسان مرد صورت هم بگیرد، حتما باید مرد با آنها همراه باشد.
حضور زنان در نقش کارگران کارگاه‌های تولیدی شلوغ یا مشاغل این‌چنینی هم باعث می‌شود در خطر ابتلا به کرونا قرار بگیرند. در نقاط مختلف دنیا، زنان بیشتر از مردان در مشاغلی مانند نظافتچی و کارگر منازل فعالیت می‌کنند. این موضوع سبب می‌شود در صورت ازدست‌ندادن شغلشان در معرض ابتلا به ویروس باشند یا به‌واسطه قرنطینه‌شدن خانواده‌ها، دیگر کاری برایشان در منازل وجود نداشته باشد.
مشارکت زنان در بازار کار رسمی نسبت به مردان در تمام دنیا کمتر است. بسیاری از زنان در بازارها و صنایعی مشغول به فعالیت‌اند که آنها را به‌طور رسمی به استخدام درنمی‌آورند. در واقع، بازارهای غیررسمی (موسوم به بازارهای خاکستری) مکان‌هایی‌اند که زنان در آنها فعالیت زیادی دارند.
بازارهای خاکستری بازارهایی غیررسمی‌اند که دلالان در آن مشغول به کارند و نیروهای کاری‌شان هم به‌طور رسمی و قانونی استخدام نمی‌شوند. با شیوع کرونا، این بازارها به‌شدت آسیب دیده‌اند و یکی از نتایج منفی هم بیکارشدن بسیاری از زنان بوده است. محدودیت‌هایی مانند فاصله‌گذاری اجتماعی، در از رونق‌افتادن بازارهای غیررسمی کار و بیکاریِ زنان شاغل در آنها نقش دارد.
مسئولیت‌های تمام مادران با وجود شیوع کرونا بیشتر از قبل شده است. اما در این میان مادران تنها با انبوهی از وظایف رنگارنگی روبه‌رو هستند که باید به‌تنهایی از پس انجام‌شان برآیند. رسیدگی به امور منزل، توجه به فرزندان از نظر روحی و کمک به آنها در مسیر آموزشی که بیشتر از راه دور پیگیری می‌شود و کار بیرون از منزل، توانی برای مادران تنها باقی نگذاشته است.
پژوهشی در ماه می در مؤسسه غیرانتفاعی لین‌این (Lean In) انجام شد که در آن از ۳ هزار آمریکایی پرسیده بودند تغییرات تحمیل‌شده از سوی کرونا به زندگی‌شان چه بوده است. در مقایسه با مادران عادی، مادران تنها به‌طور میانگین در طول هفته، ۷ ساعت بیشتر از دیگران به رسیدگی به فرزندان مشغول هستند و ۲ ساعت بیشتر از مادران دیگر به خویشاوندان سالمند و بیمار خود کمک می‌کنند.
- نویسنده : نیلوفر شهدوست
Thursday, 25 April , 2024